Podczas spalania odpadów w paleniskach domowych do atmosfery emitowane są zanieczyszczenia, których obecność w powietrzu ma negatywny wpływ na zdrowie każdego z nas.

Spalaniu w domowych piecach poddawane są najczęściej odpady typu: papiery kolorowe, mieszane materiały z opakowań (tworzywa sztuczne, np. plastik, folia, kartony po napojach) oraz stare meble.

W procesach spalania ważną rolę odgrywa temperatura spalania. Gdy jest niewłaściwa (zbyt niska), w emitowanych spalinach powstają zanieczyszczenia, których oddziaływanie na środowisko naturalne i zdrowie ludzi jest bardzo szkodliwe. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku spalania odpadów w paleniskach domowych, które odbywa się w niskich temperaturach, tj. 200-500°C.

Procesowi temu towarzyszy emisja zanieczyszczeń do atmosfery, takich jak: pył (suchy), tlenek węgla, nieorganiczne związki chloru, nieorganiczne związki fluoru, tlenki azotu, dwutlenek siarki oraz metale ciężkie zaliczane do klasy I (kadm, rtęć, tytan), II (arsen, kobalt, nikiel, selen) oraz III (ołów, chrom).

W odniesieniu do zanieczyszczeń emitowanych z domowych kominów, szczególne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi niosą tlenki azotu, głównie tlenek azotu i dwutlenek azotu, tlenek węgla, a także drobny pył zawierający związki metali ciężkich (zwłaszcza toksycznego ołowiu i kadmu).

Za ich szkodliwością przemawia także fakt, że są one emitowane z tzw. źródeł emisji niskiej, czyli niskich kominów domostw lub ewentualne małych lokalnych kotłowni. W takiej sytuacji niemożliwe staje się wyniesienie zanieczyszczeń na duże odległości i ich rozproszenie przez wiatr, czego efektem jest lokalny wzrost substancji zanieczyszczających w powietrzu atmosferycznym.

Stan ten szczególnie nasila się w okresie jesienno-zimowym, zarówno ze względu na sezon grzewczy, jak i niesprzyjające rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń warunki atmosferyczne (niska temperatura oraz duża wilgotność względna powietrza).

Dwutlenek siarki powoduje trudności w oddychaniu, a u roślin zanik chlorofilu, czego widocznym efektem jest zamieranie blaszek liściowych. Dwutlenek siarki jest także przyczyną powstawania siarczanów i kwasu siarkowego, co prowadzi do suchych i mokrych opadów kwaśnego deszczu. Opad ten, stopniowo kumulując się w glebie, powoduje jej zakwaszenie i zasolenie. Działa korozyjnie na konstrukcje metalowe.

Tlenek azotu jest z kolei przyczyną podrażniania i uszkodzenia płuc. Zawartość 280 mikrogramów dwutlenku azotu na 1 m³ prowadzi do śmiertelnego zapalenia płuc, a około 47 mikrogramów do bronchitu. Stężenie 0,1 mikrograma powoduje u roślin uszkodzenie liści. Podobnie jak dwutlenek siarki tworzy on w powietrzu kwas azotowy, a odkładając się w glebie w postaci azotanów, szkodliwie podwyższa ich zawartość w produktach roślinnych.

Tlenek węgla jest trujący dla ludzi i zwierząt. Wiąże czerwone ciałka krwi, utrudniając transport tlenu. Oddziałuje także na centralny układ nerwowy.

Pył, odkładając się w glebie, powoduje szkodliwe dla zdrowia człowieka zanieczyszczenie roślin metalami ciężkimi. Przyspiesza powstawanie tritlenku siarki, który w powietrzu atmosferycznym tworzy z parą wodną aerozol kwasu siarkowego.

W wyniku samorzutnych reakcji chemicznych, z emitowanych pyłów zawierających węgiel organiczny i nieorganiczne chlorki, w obecności metali ciężkich (głównie miedzi) jako katalizatora oraz tlenu i pary wodnej z powietrza, powstają inne, szczególnie groźne związki zwane dioksynami i furanami. Należą one do grupy związków kancerogennych, czyli rakotwórczych, a powstają jako produkty uboczne spalania różnych odpadów, takich jak: drewno meblowe, zawierające chlorowane fenole, czyli substancje stosowane do jego konserwacji oraz pozostałości farb i lakierów, które z kolei zawierają metale ciężkie (głównie I klasy, np. rtęć), torby plastikowe z polietylenu czy papier bielony nieorganicznymi związkami chloru z nadrukiem farb kolorowych o dodatkowej zawartości różnego rodzaju metali ciężkich.

Stężenie dioksyn i furanów w wydobywającym się z domowych kominów dymie może wynosić 100 nanogramów/m³. Dla porównania – ich dopuszczalne stężenie wynosi 0,1 nanograma/m³ (norma dla spalarni śmieci).

W przyrodzie magazynem dioksyn jest gleba i osady denne w zbiornikach wodnych. Stąd powstaje wysokie ryzyko zatrucia nimi ludzi, których podstawę diety stanowią ryby z zatok lub słodkowodne, odżywiające się przecież planktonem i mułem z zanieczyszczonych zbiorników. Jako że dioksyny ze swej natury chemicznej rozpuszczają się tylko w substancjach tłuszczowych, a także gromadzą w tkance tłuszczowej, najmniej zagrażają wegetarianom. Jeśli ilość spożywanych bądź wdychanych toksyn rozłoży się równomiernie na całą narożną populację, ich skutki mogą nie być od razu zauważalne. W przypadku przyjęcia przez organizm człowieka wysokich dawek dioksyn, ich toksyczny wpływ na zdrowie może objawić się dopiero po kilkudziesięciu latach. Niestety, najczęściej w postaci chorób nowotworowych.

Problemu spalania odpadów z gospodarstw domowych w piecach węglowych nie da się w pełni kontrolować. Jedynie świadomość ekologiczna może spowodować, że środowisko, w którym żyje człowiek, będzie dla niego bardziej przyjazne.

Warto pamiętać, że Straż Miejska może skontrolować, czy nie palimy śmieci w piecu. Funkcjonariusze mogą pobrać próbki z pieca i zażądać okazania rachunków za wywóz odpadów.

Za spalanie śmieci grożą surowe kary: mandat w wysokości do 500 złotych, a nawet grzywna w wysokości do 5 tysięcy złotych oraz areszt w wymiarze do 30 dni.